Mijn vader kreeg, toen ik jong was, als gevolg van een auto ongeluk een Niet Aangeboren Hersenletsel. De laatste jaren van zijn leven werd hij opgenomen in een verpleeghuis waar hij geholpen werd met de dagelijkse gang van zaken. Ik herinner me nog goed hoe hij iedere dag in de huiskamer werd gezet om samen met andere bewoners een kop koffie te drinken. Het gebeurde wel dat wanneer de begeleiding wegliep de bewoners elkaar begonnen te klieren. Gemene opmerkingen, elkaar uitlachen of met de rollator tegen de ander aanrijden waren dingen die gebeurden. Waarom gebeurt dit in de ouderenzorg?
Zo’n vijf jaar geleden werd ik benaderd door mijn oud-collega, Lieke Dubois. Ze had een prachtig bedrijf opgericht genaamd De Keerzijde, waarmee ze ervaringstrainingen gaf aan professionals in de zorg. Of ik interesse had om een keer mee te doen? Ik kende de zorg van top tot teen maar altijd vanuit het perspectief van hulpverlener of familielid. Nooit had ik in de schoenen van een cliënt gestaan. Samen met mijn nicht (tevens een zorgprofessional) ging ik de uitdaging aan.
Enkele weken later reden wij (op een vrijdag) naar de trainingslocatie in Brabant. We begonnen met een kop koffie en uitleg over de komende 24-uur. Je kunt kiezen of je gedurende de training wilde voelen hoe het is om met een beperking door het leven te gaan. Ik koos onder andere om een aantal uur afhankelijk te zijn van een rolstoel. Geleidelijk gaat de introductie over in de training en voor ik het wist werd er koffie voor me ingeschonken en werden routine handelingen me uit de handen genomen.
We werden klaargemaakt voor het gezamenlijke diner. Een voor een kregen we een plek aan de lange, gedekte tafel. Geduldig wachtten we tot iedereen een bord eten voor zich had. Terwijl de laatste nog wachtte op zijn diner was het eten van de eerste koud. Toen iedereen voorzien was wenste de leiding ons op betuttelende wijze een fijne maaltijd toe waarna we, dan wel zelf, dan wel geholpen door de hulpverleners, aan onze maaltijd beginnen. Ondertussen vermelde onze begeleiding dat, omdat het weekend was, we deze avond met elkaar gaan genieten van een lekker wijntje of advocaatje. Dan konden we ons daar alvast op verheugen. Nadat mij de laatste hap was gevoerd en mijn mond werd afgeveegd moest ik wachten tot iedereen klaar was met eten voor we van tafel mogen. Een lange zit.
Om half 9 uur was het zover, een gezellig wijntje met de andere deelnemers van de training. Helaas werd ik door mijn hulpverlener naar mijn kamer gebracht. Ik moest naar bed. Er werd nu eenmaal met een strak schema gewerkt en zonder dat schema lukte het nooit om iedereen voor het eind van de dienst in bed te krijgen. Geen wijntje voor mij die avond. Enkele uren staarde ik naar het plafond. Op de hal hoor ik gelach en gestommel van het personeel. Voor hun was de dag nog lang niet voorbij.
’s Ochtends moest ik wachten tot de begeleiding me uit bed kwam halen. Het bed lag niet lekker meer en na mijn extra lange nacht wilde ik niets liever dan opstaan. Na lang wachten kwamen er eindelijk hulpverleners om mij uit bed te halen. Mijn tanden werden gepoetst en ik werd gewassen. Ondertussen praatten mijn hulpverleners over het reilen en zeilen thuis. Niet tegen mij maar tegen elkaar. Ik voelde me buitengesloten terwijl ik routinematig klaar werd gemaakt voor de dag. Mijn kleding was de avond ervoor al klaargelegd. Niet de kleding die ik die dag wilde dragen, wel de kleding die ik die dag moest dragen. Er was geen ruimte (en tijd) voor discussie over zulke kleine dingen.
In mijn rolstoel werd ik naar de zaal gereden waar ik wachtte tot mijn ‘medebewoners’ een voor een arriveerden voor het ontbijt. Hetzelfde ritueel als bij het diner van de avond ervoor ontstond. Lang wachten bleek een groot onderdeel van het dagritme. Ik begon het vervelend te vinden dat alles voor me werd gedaan en dat er geen ruimte was om zelf beslissingen te nemen. Gedurende de dag merkte ik dat ik steeds opstandiger werd. Zo weigerde ik mee te doen aan de betuttelende recreatiemiddag waarin we samen moesten knutselen. Ik ben geen kind meer. Mijn opstandigheid leek de enige manier om nog een stem te hebben. Als ik om me heen keek waren er twee opties: Je afzetten of je apathisch opstellen.
Doordat er constant begeleiding aanwezig was die, ondanks het saaie ritme, telkens even de aandacht opeiste, had ik maar weinig contact met de andere ‘cliënten’. Er was geen mogelijkheid om even gezellig te praten of stoom af te blazen. De korte momenten dat de begeleiding niet aanwezig is werden we druk. We vochten voor ons plekje. We zochten vervulling van onze eigen behoefte. Ik zat hier pas een paar uur maar meer dan ooit begreep ik het pestgedrag wat je veel ziet in de ouderenzorg. De verveling, onmacht en frustratie moet er op de een of andere manier uit.
Aan het eind van de training deelden we onze ervaringen. Mijn gevoel van onmacht en frustratie werd gedeeld. Als cliënt deden we simpelweg niet meer volwaardig mee. De afgelopen 24-uur had de hulpverlening niets en tegelijk alles verkeerd gedaan. Geen verkeerd woord, altijd vrolijk en behulpzaam. Tegelijk zaten ze zo vast aan schema’s dat er geen ruimte was voor de échte behoefte van de cliënt. Na de reflectie ging ik alsnog met een goed gevoel naar huis. Door de training heb ik een derde perspectief van de zorg ontwikkeld. Ik heb altijd al het gevoel gehad zorg anders te willen inrichten. Mede door deze ervaring stuur ik de deelnemers van De 4 Elementen aan op eigen verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en het maken van eigen keuzes. We helpen mensen in hun eigen kracht te staan.
De 4 Elementen is één van de trainingslocaties voor ervaringstrainingen van De Keerzijde in Noord-Nederland. Met deze samenwerking hopen we nog meer hulpverleners inzicht te geven in hoe het voelt om de regie volledig los te laten. We geloven dat dit een enorme impact heeft op de kwaliteit van de zorg. Naast professionals in de zorg richten we ons ook op studenten. Zij kunnen hun ervaring, voor ze vastzitten aan schema’s en protocollen, meenemen in het werkveld en dingen daadwerkelijk veranderen.
We raden iedereen (niet alleen hulpverleners) aan deel te nemen aan de training. Het helpt je hoe dan ook verder. Kijk voor meer informatie op de website van De Keerzijde of stuur een bericht via ons contactformulier en/of meld je aan.